Türk Hukukunda Cinsiyet Değiştirme

Cinsiyet değiştirme davası iki aşamalı bir dava türüdür. İlk aşaması ve ön koşulu cinsiyet değiştirme izin davasıdır. Türk Medeni Kanunu m.40 uyarınca cinsiyet değiştirmek isteyen kişinin dava açmak suretiyle mahkemeden izin alması gerekmektedir. İzin davasında, kişinin neden cinsiyet değiştirmek istediği kısaca anlatılır. Mahkemede cinsiyet değişikliğine gerek olduğu hususunda bir kanaat uyandırmak açısından bunlar önemlidir. Burada kişi yaşadığı psikolojik travmaları, cinsel hayatındaki yalnızlığı, arkadaş çevresindeki dışlanmışlık hissini, ruhunun bulunduğu bedeni kabul etmediğini hakime anlatmalıdır. Hakim gerekli görürse tanık dinleyebilmektedir. Hakim izin vermek için cinsiyet değiştirmek isteyen kişiden bir rapor ister. Bu rapor bir eğitim araştırma hastanesindeki bir kurul tarafından verilir. Cinsel Kimlik Konseyi’nde psikiyatrist, plastik cerrah, jinekolog, ürolog, genetik bilimcisi, endokrinolog ve hukukçu yer alır. Bu konseyin kararına göre hakim karar verecektir.

Cinsiyet değişikliği için kural olarak şu şartlar aranmaktadır:
1-18 yaşını doldurmuş olmak
2-Evli olmamak
3-Transeksüel yapıda olmak
4-Cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından gerekli görülmesi
5-Üreme yeteneğinden sürekli olarak yoksun olduğuna dair bir eğitim araştırma hastanesinden alınacak rapor [Bu hüküm Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. İptal edilen hüküm 20.03.2018 tarihinde resmi gazetede yayınlanmıştır.] (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 14793/08 başvuru numaralı ve 10 Mart 2015 tarihli Y.Y. – Türkiye Davası) Bu konuda Türkiye’nin tazminatına hükmedilen bir karar mevcuttur.) 

Bunların akabinde mahkemeden izin alınmasıyla beraber tedavi sürecine başlanabilir. Tedaviden sonra tıbbi yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı olduğunu resmi sağlık kuruluşu raporuyla doğrulamak suretiyle nüfus müdürlüğüne cinsiyet değiştirme talepli dava açabilecektir. 

Diğer bir yol kişinin izin davası olmaksızın önce ameliyat olup daha sonra cinsiyetinin değiştirilmesi için dava açmasıdır. Mahkeme bu durumda kişinin izin davasındaki unsurları sağlayıp sağlamadığının yanında üreme yeteneğinden yoksun olduğuna dair yetkili kurumca verilmiş belgeyi de talep edecektir. Burada unsurları sağlamış olan kişi hakkında araştırma yapılıp cinsiyet değişikliği kararı verilebilecektir. Ancak önce açılan dava neticesinde mahkemeden alınan izin daha sonra açılacak cinsiyet değiştirme davasının olumlu sonuçlanmasına bir karine teşkil edecektir. Ayrıca cinsiyet değiştirmek isteyen kişi, ameliyattan sonra bu davayı açarken isim değiştirme talepli açmalıdır. Aksi halde isim değiştirmek için ayrı bir dava açması gerekecektir.