Lenf bezleri tıkanırsa bu hastalık ortaya çıkıyor! - Fil hastalığı (lenfödem) nedir?

Vücut savunmasında bağışıklık sistemi ile birlikte çalışarak koruyucu bir filtre görevi üstlenen lenf sisteminin düzenli işleyişine de dikkat etmek gerekiyor.

Bu kadar önemli görevi olmasına rağmen tanımadığımız bu sistemde oluşan tıkanmalara bağlı olarak ortaya çıkan rahatsızlığa ise "lenfödem" yani "fil hastalığı" deniyor. Peki, lenfödem belirtileri nelerdir? Fil hastalığı nasıl tedavi edilir? Lenfödem hastalığından nasıl korunulur? Lenf dolaşımı nasıl hızlandırılır? Meme kanseri sonrası lenfödemden nasıl korunulur? Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Tuğba Baysak Tunçay, önemli bilgiler paylaştı.
Kan damarlarına benzer şekilde lenf damarları da tüm vücutta bulunur. Lenf damarları lenf sıvısı dediğimiz açık sarı renkte bir sıvı taşır. Lenf sıvısının içinde besin maddeleri, çeşitli bağışıklık hücreleri ve atık maddeler bulunur. Herhangi bir sorun karşısında lenf damarları atık sıvıyı boşaltamadığında dokular içinde birikmeye başlayan bu sıvı, vücudun farklı bölgelerinde şişlik ve şekil bozukluklarıyla kendini göstererek lenfödem yani fil hastalığına neden olabiliyor.
Lenfödem neden ve ne zaman oluşur?
Doğuştan da ortaya çıkabilen lenfödem yaşamın herhangi bir döneminde de oluşabilir. Bu sorun cerrahi müdahalelerden özellikle kanser rahatsızlıklarından hemen sonra ya da 1-2 yıl sonra yavaş yavaş gelişebilir. Örneğin en çok meme kanseri cerrahisi sonrası koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılması sonucunda görülür.
Meme kanseri sonrası lenfödem ortaya çıkabiliyor
Rakamlar da bunu destekler nitelikte; yapılan araştırmalara göre Türkiye’de her 8 kadından 1’i meme kanserine yakalanıyor. Bu kadınların 4'te 1'inde ise lenfödem sorununa rastlanıyor. Kol ve bacaklarda oluşan şişlik ile kendini gösteren bu hastalığın tedavi sürecinde ilaç kullanımının pek yeri yokken egzersizler ve manuel lenf masajı en etkili yöntem olarak karşımıza çıkıyor.
Lenfödem önceden tespit edilir mi?
Vücut için yararlı olmayan atık durumdaki ürünlerin dışarı atılmasını sağlayan lenf damarlarında oluşan tıkanıklıklar şişmelere neden olabiliyor. Erken tanının büyük önem taşıdığını dile getiren Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Tuğba Baysak Tunçay, "Lenfatik sistem, bağışıklık sisteminin bir parçasıdır. Lenfödem gelişimini önceden anlamak mümkün değil. Lenfödem bölgeleri enfeksiyona açık bölgelerdir. O yüzden erken tanı için uzman bir doktora görünmemiz şart.
Lenfödem ile mücadele etmede en etkili yol nedir?
Bu rahatsızlıkla en etkili yöntem manuel lenf masajlarıdır. Tedavi öncesi hangi kol veya bacak şiş ise muayenesi yapılarak tedavi programı oluşturulur.
Lenf masajı nedir, nasıl uygulanır?
Lenf masajı ile lenf damarları boşaltılarak şişliğin en alt kısmına kadar inmek hedeflenir. Sonrasında hastanın şiş olan kol ya da bacağı kısa gerim bandajı ile 24 saat lenf boşaltımı yapacak şekilde bandajlanır. Tedavinin sonraki evresinde hasta ya da yakınına kendi kendine masaj ve elle yapılan lenf drenajı (bu konuda eğitim almış, deneyimli kişilerce uygulanmalıdır) basit şekli öğretilebilir. Deneyimsiz kişilere lütfen yaptırmayın, şişliğiniz artabilir. Çap farkı fazla ise (iki kol arasında 2- 2.5 cm) manuel lenf masajı ve bandaj tedavisi başlanır. Yapılan bandaj tedavisi ve kullanılan malzeme özelliklidir. Kısa germeli bandaj ile çok katlı bir uygulama yapılır. Deneyimli fizik tedavi ve rehabilitasyon hekimi ya da fizyoterapist tarafından yapılmalıdır. Doğru egzersizle lenf dolaşımı hızlandırılır ve şişme engellenebilir.
Lenfödemi önleminin yolları nelerdir?
Bu rahatsızlıktan korunmak için bazı noktaları unutmamanın önemine vurgu yapan Tunçay, sözlerine şöyle devam etti:
"-Banyoya girmeden önce akan suyun sıcaklığını diğer kolunuzla mutlaka kontrol edin, çok sıcak su kullanmayın. Sauna, kaplıca gibi fazla sıcak ortamlardan veya yazın aşırı sıcakta dışarı çıkmaktan kaçının. Her türlü sıcaktan uzak durmaya çalışın.
-Omuza baskı yapmayan, geniş askılı iç çamaşırı kullanın. Kolunuzu belli bir pozisyonda uzun süre tutmayın. Sıkı giysi, eldiven ve mücevher takmaktan kaçının.
-Koltuk altı ve bacak kıllarını temizlerken elektrikli tıraş makinesi kullanın (tüy dökücü krem, ağda ya da jilet değil).
-Hiçbir şişliği ihmal etmeyin, hemen fizik tedavi doktorunuza başvurun.
-Cildinizi temiz tutun, cilt bakımı yapın. Banyo sonrası ve gün içinde cilde nemlendirici sürün. Nemlendirici alkol, parfüm, mineral yağ, talk, lanolin içermemelidir.
-Ciltte sıyrık, çizik, böcek ısırığı olursa, sabun ile yıkayıp temiz tutun ve koruyun.
-Antibakteriyel krem kullanın. Açık yara varsa temizleyip kapatın. Hafif yanıklarda soğuk uygulama sonrası, sabun ve su ile yıkayıp koruyun."